Zagadnienie dotyczące skutków ogłoszenia upadłości w kontekście relacji majątkowych małżonków wymaga zawsze indywidualnego podejścia i oceny.
Z tych też względów przed sformułowaniem wniosku o ogłoszenie upadłości aspekt ten wymaga indywidualnej oceny. Stosownie do treści art. 124 ust. 1 prawa upadłościowego – „Z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa, o której mowa w art. 53 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1359). Jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny”.
Upadłość jednego z małżonków zamyka zatem etap małżeńskiej wspólności majątkowej małżeńskiej, albowiem z dniem ogłoszenia upadłości ustanowiony zostaje ustrój rozdzielności majątkowej. Istotnym jest, że w tym zakresie małżonkowie nie składają odrębnych oświadczeń, albowiem rozdzielność w tym przypadku następuje z mocy samego prawa (ex lege), jako skutek wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości jednego z małżonków. Przedstawione powyżej zagadnienie było też przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który w Uchwale Składu Siedmiu Sędziów z dnia 16.12.2019r. (sygn. akt III CZP 7/19) stwierdził: „Z dniem ogłoszenia upadłości małżonka, nieprowadzącego działalności gospodarczej (art. 4911 i nast. ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe, t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 498 ze zm.), pozostającego w ustroju wspólności majątkowej, między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa, a majątek wspólny, którego podział nie jest dopuszczalny, wchodzi do masy upadłości”.
W treści uzasadnienia tej uchwały stwierdzono – „Słaba pozycja małżonka dłużnika w postępowaniu upadłościowym niedostatecznie uwzględnia cele ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, który ma służyć stabilizacji materialnej rodziny oraz umocnieniu pozycji małżonka słabszego ekonomicznie. Problem nie tkwi jednak, w konstrukcji art. 124 ust. 1 zdanie drugie PrUpad ani w jego odpowiednim stosowaniu w upadłości konsumenckiej, lecz w braku dostatecznej ochrony małżonka upadłego, w świetle przyjętego przez ustawodawcę rozwiązania. W wyjątkowych wypadkach, w razie stwierdzenia złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, prowadzącego do rażącego pokrzywdzenia małżonka upadłego, nie można wykluczyć korekty niesprawiedliwych rezultatów przez skorzystanie z instytucji nadużycia prawa podmiotowego (art. 5 KC). Prawo upadłościowe jest wprawdzie sądowym postępowaniem cywilnym, ale norma art. 124 ust. 1 zdanie drugie PrUpad ma charakter materialnoprawny”.
Rozważając zatem możliwość ogłoszenia upadłości należy każdorazowo uwzględnić zarówno majątek posiadany przez dłużnika i jego małżonka, jak też fakt istniejącego ustroju małżeńskiego majątkowego.